Fraterman

Rieks en Henk Fraterman met hun nieuwe Showroom.

Stukje uit Magazine November 1991

“Toen mijn zoon te kennen gaf dat hij serieus het bedrijf in wilde was dat voor mij een extra motivatie om door te gaan. Anders had ik de zaak misschien al wel verkocht. In elk geval waren die uitbreidingen er niet gekomen”. Rieks Fraterman, directeur van Fraterman Amusement in Slagharen zegt het met meer dan tevredenheid. Het doet hem goed dat zoon Henk zich full-time voor het bedrijf inzet. Deze zegt: “De naam Fraterman was een begrip in deze regio. Het feit dat we zelden een klant verliezen zegt natuurlijk nog al iets”.

Henk Fraterman

Showroom
30 September werd het nieuwe, prachtige pand van Fraterman Amusement geopend. Vader, zoon en twee monteurs zijn daar actief in hun werkplaats en showroom. Ze verhuren tevens ruimte aan winkels, woningen en een sfeervol café. Op een ludieke manier werd het nieuwe pand van Fraterman geopend. De eigenaar van hotel en amusementsgelegenheid De Bonte Wever, de heer van de Most, moest met een Super-Dig, een succesvolle KiddyRide, de sleutel opgraven. Meteen daarna marcheerde de plaatselijke drumband naar buiten. De receptie die volgde was meer dan het gebruikelijke drankje en babbeltje.

De ruim vierhonderd bezoekers konden op een speelse manier het gebouw bekijken. Men kreeg een rondleiding op papier mee, een soort speurtocht, en zo werd een goede indruk van het gebouw verkregen. De tocht leidde niet alleen door kantoren, werkplaats en showroom, maar men kon ook een broodje eten in de Shoarmazaak die een gedeelte van Fraterman huurt en een glas drinken in het café De Vier Jaargetijden.

De Nieuwe Showroom

Trots
Als Automaten Magazine later een rondleiding door het bedrijf krijgt, geeft vader Fraterman te kennen best trots te zijn op wat in de loop der jaren tot stand is gebracht. “Een heel verschil met vroeger natuurlijk. Toen zaten we met een paar automaatjes, die we uitzetten in de buurt. Thuis hadden we de werkplaats met alleen licht en een kacheltje. Daarbij had je de onzekere tijd. Vandaag had je een paar machines uitstaan, morgen kon je ze weer weg gaan halen. Ja, het is allemaal wel veranderd”, zegt Rieks Fraterman. Maar hoewel hij met graagte kan vertellen over zijn beginjaren, geeft hij toch de voorkeur aan het zakelijke van nu. “Je weet waar je aan toe bent, je kunt plannen maken en uitvoeren. De problemen die je nu kent, staan in geen verhouding met wat je destijds moest doorstaan”.

Motorcross
Hoewel zoon Henk nu voor de volle honderd procent in het bedrijf zit, was dat vroeger wat anders. In zijn vrije tijd scheurde hij met zijn motor van wedstrijd naar wedstrijd. “Ik deed mee aan allerlei wedstrijden in heel Europa. Dat slokte natuurlijk enorm veel tijd op. Toch wilde ik in het bedrijf mee gaan doen. Het was geen gelukkige combinatie. Wilde ik een van de twee echt goed doen, dan moest ik voor één van die twee kiezen voor honderd procent. Dat werd dus de zaak. In plaats dat ik zo eens een paar dagen mee liep, ging ik nu constant mee draaien. En ach, zo’n geweldige crosser was ik niet. Ik miste toch het talent om een topper te zijn”. Vader Rieks denkt daar heel anders over.

Rieks Fraterman

Als we de mooie showroom bekijken wijst hij eerst op het inderdaad imposante aantal bekers dat Henk bij elkaar reed en die nu indrukwekkend staan uitgestald. “En ik ging zoveel mogelijk mee, door heel Europa ging ik hem achterna”, vertelt hij niet zonder trots. Maar uiteindelijk koos Henk voor de zaak. Tot tevredenheid van vader. “Ja, dat motiveerde enorm. Dan zie je dat je het allemaal niet voor niets doet. Dan zet je je schouders er nog eens onder. En gelukkig denken we over veel dingen hetzelfde”. Iets wat Henk alleen maar kan beamen. “Qua bedrijfsvoering zitten we op dezelfde lijn. Ook onze toekomstvisie verschilt nauwelijks. Alleen ons logo en de bedrijfskleuren wilde ik veranderen. En vader Fraterman: “Ach ja, het moest allemaal wat flitsender”.

Slager
Als we naar de begintijd vragen, die zo’n twintig jaar geleden begon, wordt er gelachen door vader en zoon. “Ik was slager”, legt Fraterman senior uit. “Ik had alleen mijn slagerspapieren. Toen ik het horecabedrijf van mijn vader over nam ging het veranderen. Ik kwam in contact met Henk Sleeuw, een begrip in onze branche. Via hem begon ik met automaten. Eerst in onze eigen zaak, later ook bij anderen. Dat liep lekker. Ik ging in zee met een compagnon, Chris van der Weide, en het bleef aardig gaan. Toen we in 1983 uit elkaar gingen hebben we de zaak opgedeeld en ben ik alleen verder gegaan. Dat wil zeggen, met mijn zoon eigenlijk, die te kennen gaf geinteresseerd te zijn in het bedrijf'”. Behalve met exploitatie ging Frater- man zich ook met onroerend goed bemoeien. Er werd een horeca-zaak overgenomen, nu zijn er inmiddels zes in handen van Fraterman.

Veelzijdig
En nu staat er dan een prachtig pand van ongeveer 1500 vierkante meter in Slagharen. Een multi-functioneel pand, dat vroeger dienst deed als café, slijterij en feestzaal. Nu vinden we er het bedrijf Fraterman Amusement. Met een prachtige showroom waar we het bekende assortiment vinden. Naast de kansspelautomaten zijn dat flippers, darts, jukeboxen, KiddyRides en sinds kort ook biljarts.

Henk Fraterman: “We willen dat men weet dat we meer doen dan alleen de kansspelmachines. Daarom ook het biljart, pool en golfbiljart. Het is nog even afwachten hoe dat het gaat doen, maar we hebben er veel vertrouwen in”. Naast het mooie en veelzijdige assortiment wordt de showroom ook opgesierd door een prachtige wandschildering. Een prachtig Grieks tafereel, vervaardigd door de plaatselijke kunstenaar Ab Bout. De werkplaats van Fraterman Amusement vinden we in de voormalige feestzaal.

Behalve het amusementsbedrijf vinden we in het pand een erg gezellig café met overdekt en verwarmd terras. Een van alle gemakken voorzien café-restaurant dat een soort nostalgische sfeer uitstraalt. Verder is er de shoarma zaak en komen er rond de jaarwisseling nog twee winkels bij. Slagharen was al bekend in het land met haar recreatieve aanbod. Fraterman Amusement heeft daar met haar bedrijf nog een schepje bovenop gedaan.

Eigen Rayon
Tot voor kort gebeurde alles vanuit het nabijgelegen dorp De Krim. Maar vanwege de uitbreiding kon men eerder in Slagharen terecht. Verder veranderde er niets. Voor de klanten blijft Fraterman het begrip dat men al zo lang was. “We hebben een hechte band met de klanten opgebouwd. Dat willen we zo houden”, zeggen vader en zoon. Een groot gebied bestrijken hoeft voor Fraterman niet zo nodig. “We hebben een klein rayon, maar daar willen we wel zoveel mogelijk. En dat is zo ongeveer wel het geval”.

Thans wordt er met vier mensen gewerkt. Naast vader en zoon Fraterman zijn dat de monteurs Piet Benjamins die bijna vanaf het begin bij het bedrijf is en Rald Bruggink.

Stukje uit Magazine September 2004

“De wereld is groter dan alleen automaten”

Fraterman Amusement in Slagharen is een bedrijf met een historie die teruggaat tot in de jaren zestig. Slagersknecht Henk Fraterman zag wel wat in de handel in automaten en zo werd Fraterman Amusement een begrip in de omgeving. Zijn zoon, ook Henk, staat sinds een jaar of vijf aan het roer.

Henk Fraterman jr.

Tegenwoordig is Henk Fraterman junior directeur van Fraterman Amusement in Slagharen, maar het bedrijf werd halverwege de jaren zestig opgezet door zijn vader, Henk senior. Dat was in een tijd van, bijna letterlijk, twaalf ambachten. “Ik kom uit een slagersfamilie.

Mijn vader had een horecabedrijf, maar die was oorspronkelijk ook slager. Ik ben in de slagerij gaan werken, maar ik wilde eigenlijk niet in de zaak blijven. Daarom ging ik in het horecabedrijf werken en was ik nog voor een halve dag slager.

Er kwam op een gegeven moment iemand met automaten en ik dacht: ‘dat kan ik zelf ook wel doen’. Ik kon zo’n automaat goedkoop kopen en dacht dat dat wel goede handel was. Daar moest ik mee doorgaan. Ik heb nog zestien jaar in de horeca gedraaid en deed de automaten erbij, daarna ben ik alleen in de automaten gegaan en ben echt aan de weg gaan timmeren om er wat van te maken.

Met een compagnon tot ’84 en daarna kwam Henk erbij.” Henk junior nam de zaak zo’n zes, zeven jaar geleden over, maar zijn gepensioneerde vader komt nog bijna dagelijks in het bedrijf. “Dat is gewoonte.”

Charme

Henk Fraterman jr.(links); “Mijn vader Henk Sr. is hier nog elke dag. Hij moet hier ’s morgens gewoon even naar toe, dat is de gewoonte.”

Henk senior constateert als zovele leeftijdgenoten dat de markt er in de loop der jaren niet gezelliger op is geworden. “Je moet alles per contract afsluiten. Vroeger was een woord een woord. Ik vind dat de charme er wel een beetje vanaf is. Tegenwoordig moet je het nakomen van afspraken vaak afdwingen. Dat komt ook door de concurrentie.

Maar in deze regio zijn wij diep geworteld. Voorheen hadden we veel cafetaria’s als klant en toen die er uit gingen, hebben we het wel zwaar gehad. Nu zit het weer wat in de lift. Maar De Bonte Wever was ook een superklant van ons.

Tijdens de brand in 2001 zijn we daar drie ton aan materiaal kwijtgeraakt. Daar stond altijd het mooiste van het mooiste en De Bonte Wever grensde aan de achterkant aan ons bedrijf. Dat was een prachtige samenwerking.”

Het Ponypark is geen klant van Fraterman Amusement. “Nee, daar zit iemand anders. Dat is ook een samenwerking die al jaren loopt, van vader op zoon, en daar ga je niet in tussen zitten.”

Behoorlijke concurrentie

De concurrentie in het oosten van het land wordt door Henk senior ervaren als ‘behoorlijk. “Daar kan ik ook niet zo goed meer tegen. Je moet goed schuiven met de poen en als je het hebt, dan is het wel goed. Dat staat me steeds meer tegen. Vroeger was een handdruk bij wijze van spreken genoeg.

Toen ik 25 jaar getrouwd was, heb ik in De Bonte Wever een groot feest gegeven, waar ook alle zakelijke contacten waren. Een bruiloft met 1200 man. Ja, dat vonden ze mooi. Super. Grote artiesten. Dat heb je nog een beetje op het platteland. Een beetje pr op zo’n manier. Voor zulke dingen zijn ze hier wel gevoelig.”

In de ogen kijken

Henk junior kwam in 1984 bij de zaak. “Ik heb eigenlijk nooit goed geweten wat ik wilde gaan doen. Nooit een exact vak gekozen. Maar ik werk nu toch met plezier in deze branche. Overal is wel eens wat, maar ik heb er wel schik in.”

Een jaar of vijf geleden nam hij het bedrijf officieel van zijn vader over. “Maar mijn vader is hier nog elke dag. Hij moet hier ’s morgens gewoon even naar toe, dat is de gewoonte. Een gespreid bedje? Dat vind ik niet. Ik moet het gewoon kopen en het ook waarmaken. De toko moet toch blijven draaien, maar we doen niets buitensporigs. Het is wel zo dat als je nu in deze branche wilt beginnen, dan kun je het maar beter laten.

Henk Sr. En Henk Jr.
Fraterman senior: “Zonder de VAN was de hele branche misschien allang opgedoekt.”

Het is gewoon te moeilijk om een poot aan de grond te krijgen. In deze regio zitten de bedrijven er al twintig, dertig jaar. Als je er nu als nieuweling tussen wil… Dat zie ik niet zitten. Je moet ook goodwill kweken. Maar wij leuren ook niet langs de weg, dan zit je weer in het vaarwater van iemand anders.

We kunnen al onze concurrenten recht in de ogen kijken. En als er eens wat is, dan spreken we elkaar daarop aan. Maar het klantenbestand is eigenlijk redelijk constant.” Behalve kans spel exploiteert Fraterman ook behendigheidsautomaten. “Er zijn een paar locaties waar dat goed loopt. Campings, bungalowparken. Alles hier in de buurt.”

We leveren ook biljarts

Volgens vader en zoon Fraterman loopt de handel weer enigszins omhoog. Ze komen dan ook uit een redelijk diep dal. “Door het verlies van De Bonte Wever kregen we een deuk. De introductie van de euro was voor ons daarom niet eens zo’n klap, we waren het wel gewend dat de zaken wat minder liepen.

Ik geloof wel dat de hoeveelheid kansspelautomaten in snackbars uit de hand begon te lopen, voordat er ingegrepen werd. Het ging de verkeerde kant op. Maar ik denk niet dat er hier veel sprake was van verslaving. In het oosten zijn de mensen toch wat behoudender, iedereen kent elkaar, de sociale controle is groter.

En voorheen waren de automaten simpeler, het was winst of verlies. Nu zijn er allerlei spaarsystemen, waardoor je langer aan de kast blijft hangen. Met ons bedrijf gaat het tegenwoordig wat beter, we doen ook wat in onroerend goed. Maar het is duidelijk dat mensen minder te besteden hebben. Onze branche moet het dan toch hebben van het extra geld dat mensen hebben.”

Altijd kritiek

Vanaf het begin is Fraterman Amusement lid van de VAN geweest. “Tuurlijk”, reageert senior. “Ik vind wel dat je georganiseerd moet zijn. Kritiek? Ja, het is nooit goed genoeg. Maar naar welke vereniging je ook kijkt, er is altijd kritiek op het bestuur. Ik denk wel dat als de VAN er niet was geweest, we een stuk minder ver waren dan nu.

Misschien was de hele branche dan allang opgedoekt. We zijn wel een luis in de pels van de overheid, dat voel ik toch zo. Ik heb het gevoel dat ze het steeds meer naar zichzelf proberen te trekken. Krasloten, Holland Casino: ik vind dat de overheid met twee maten meet.

Ik weet zeker dat er ook Holland Casino’s in Emmen en Hoogeveen zullen komen. De VAN doet z’n best, maar er is niet meer uit te halen.” Organisatie en een streven naar transparantie verhinderen echter niet dat de Fratermannen nog steeds ervaren dat hun branche een slechte naam blijft houden.

“Je blijft een beetje de gokboer en dan is er automatisch een associatie met zwart geld en het criminele circuit. Maar je leert er mee omgaan dat mensen zo naar je kijken. Iedereen moet werken en wij doen dat ook. Alleen doen wij toevallig automaten.

Het is ook afgunst. Ik ben ooit begonnen als slagersknecht en nu staat er een goed bedrijf. Het is voor mij juist een drijfveer om het extra goed te doen.” Desondanks heeft Henk junior geen behoefte om zijn kinderen als derde generatie het bedrijf in te leiden. “Ik denk het niet.

De wereld is groter dan alleen automaten. Zelf heb ik nooit anders gedaan, ik ben hier opgegroeid. En je kunt de toekomst niet voorspellen, maar ik vind dat ze eigenlijk maar wat anders moeten gaan doen.”

Bronvermelding: Magazine November 1991, September 2004