Weeda

Weeda Automaten uit Apeldoorn bestaat 60 Jaar!

Stukje uit Automaten Magazine Oktober 1996

Gebroeders Harleman hebben liefde voor het oude amusement geërfd.

De klanken van een liefdesliedje uit de jaren ’50 dwarrelen door de werkplaats. De zoetgevooisde vrouwenstem is afkomstig van een 78 toerenplaat die slechts héél lichtjes krast. Aan het einde van de plaat krijgt het liedje een nostalgische valse zwaai mee. Een stilte valt en dan klik, de arm gaat omhoog, de zwarte vinyl schijf draait terug in de stapel. De glimmende jukebox uit begin jaren ’40 wacht rustig op een volgende impuls.

In de werkplaats van de Harleman-broers is in de loop der jaren niet zo gek veel veranderd. Er staan nog steeds dezelfde machines als in de beginperiode van het bedrijf.

Het is het levenswerk van de gebroeders Harleman; zij herstellen, beter gezegd restaureren het oude amusement. Deze maand bestaat hun bedrijf, Weeda Automaten uit Apeldoorn, 60 jaar.

Met z’n drieën zijn ze, Wim, Henk en Gerard Harleman, kinderen van de jaren vijftig. Wim en Henk zijn al bijna toe aan hun 25-jarig jubileum in de zaak, Gerard houdt zich als adviseur nu zo’n 10 jaar bezig met het bedrijf. Henk werkt vooral met de exploitatie en Wim is de man van de restauratie en handel. Ze worden bijgestaan door Pim Uithol, de neef van de zwager van de oorspronkelijke oprichter onderneming. Hij werkt ook al 25 jaar bij Weeda. Het zijn echte ambachtslieden.

Vanuit het hele land krijgen ze verzoeken om oude machines op te knappen. Door hun 60-jarige bestaan, bezitten ze een schat aan authentieke informatie. De oom van Pim, Eim Uithol die tot zijn dood een paar jaar geleden bij het bedrijf heeft gewerkt, is van onschatbare waarde geweest. Hij is 72 jaar geworden en heeft zijn kennis allemaal mondeling over weten te dragen.

Verder worden de apparaten aan de hand van boeken en oud documentatie-materiaal van onder tot boven gerestaureerd. Pas als het echt niet anders kan, worden oude onderdelen vervangen voor nieuwe of replica’s; elk schroefje, boutje, moertje of keramische lamphouder dat nog éven mee kan wordt weer terug gezet.

Voor een enkele klant, amusements-bedrijven wel te verstaan, zoeken de broers Harleman in opdracht over de hele wereld naar de meest bijzondere, vaak zeer zeldzame exemplaren. Als ze er dan eenmaal eentje tegen het vervallen lijf aanlopen, beoordelen ze of de kosten nog wel in verhouding staan tot de marktwaarde na restauratie.

Onze adviezen worden meestal blindelings overgenomen’, zeggen Henk en Wim. ‘Onze kennis is inmiddels uniek. De meeste muziekautomaten komen uit Noord- en Zuid-Amerika, soms uit Duitsland en de luchtgestuurde jukebox van nederlands fabrikaat “Goliath”, het zgn. luchtorgel mag niet vergeten worden.

Vaak worden de restauratie-opdrachten verstrekt door collega’s uit de branche. De heer Karel Lassche mag in dit verband als een wel zeer speciale opdrachtgever genoemd worden. Hoewel schatting van de marktwaarde van een gerestaureerde automaat een hachelijke zaak blijft, en Weeda daarin zeer behoudend is, blijken de prijzen – zeker voor bijzondere exemplaren maar verder te stijgen. ‘Laatst nog was er eentje te koop voor 78 duizend Duitse marken. Henk schudt zijn hoofd.

Maar het zijn niet alleen jukeboxen die onder handen worden genomen, ook de mechanische flipperkast is weer populair. Regelmatig krijgt Weeda ze op de werkvloer. De Harleman’s maken alles, waar een ander niet eens meer aan durft te beginnen. Maar ook knikkerspelen en éénarmige bandieten uit de jaren ’20 en antieke muntbediende weegschalen maken ze. Voor hopeloze gevallen is het even Apeldoorn bellen dus.

Vreemde hoeken

Behalve het herstellen van de oude glorie, blijven de broers ook bezig met bedenken van nieuwe amusementsautomaten. Een eigenschap die ze van hun vader hebben geërfd. Op eigen initiatief of op verzoek maken ze nieuwe machines. Zo ontwikkelden de broers de Big Bertha voor Playtronics, en de Silver Queen voor Circus Zandvoort en ze maakten de grootste automaat van Nederland, de Las Vegas, voor Janshen-Hahnraths.

V.l.n.r. Wim, Henk en Gerard Harleman

Voor andere bedrijven maken ze machines geschikt voor de buitenlandse markt. Soms komen de verzoeken uit wel wat vreemde hoeken. Zo maakten ze in opdracht van Joop van de Ende een muntbediende slagboom en de Marine belde vanuit Den Helder om kaartjes-automaten. Maar daar draaien ze hun hand niet voor om, want het parool luidt: als er een munt in moet, maken wij het!”

In het bloed

Het zit hun in het bloed. De gebroeders Weeda richtten in oktober 1936 hun bedrijfje op en in de oorlogsjaren trad vader Harleman in dienst bij hen als monteur. In de jaren ’60 kocht deze de onderneming die groot werd van de exploitatie van jukeboxen. Op de hoogtijdagen van het bedrijf waren er zo’n honderd jukeboxen in exploitatie. Er zaten wel 8 man langs de weg voor reparaties en het wisselen van platen.

Harleman had een creatieve geest en bedacht van alles. Zo ontwikkelde hij een jukebox met een dia-apparaat zodat de band die het plaatje speelde te zien was. Verder maakte hij een ski-roller die naar Oostenrijk werd geëxporteerd en ook het prototype van de win-schuiver was van de hand van pa Harleman.

De eerste electronische flipper met electronisch geluid i.p.v. de bellen kwam van… Weeda., zoals ook de eerste uitbetaler. ‘Die stond 24 uur later wel op het politie-bureau maar dat doet er niet toe, we hadden hem toch maar’, zegt Wim trots. De opmerking: ‘We hebben alleen niet het geluk gehad de Random Runner uit te vinden’, levert een daverend lachsalvo op van de drie broers.

De technische kant van het amusementsbedrijf had en heeft nog altijd de voorliefde. De commerciële kant werd een beetje verwaarloosd, al gaat dat de laatste jaren beter. De zonen Henk en Wim, die Weeda Automaten op hun beurt hebben overgenomen zetten de bedrijfsvoering in de geest van hun vader voort. Het makkelijke geld trok ze niet, ze ontwikkelden liever nieuwe dingen.

‘Nog tot op heden profiteren wij van onze lange traditie. Voor velen van onze collega’s restaureren wij met name jukeboxen, al hebben wij ook antieke eenarmige bandieten, weegschalen en flippers onder handen gehad. ledere muntbediende automaat van welke leeftijd dan ook, is bij ons in veilige handen’

Waar de andere amusementsbedrijven groeiden en groeiden, concentreerde Weeda zich op een kleine hechte exploitatie, gerund zonder contracten. Op een gegeven moment konden de broers de concurrentie met collega’s niet meer aan. Duidelijk ontstemd vertellen ze, dat ze niet tegen de torenhoge plaatsingsgelden die anderen boden op, konden. En zo veroorzaakten ze een rel in de branche door automaten te gaan verhuren in plaats van te exploiteren! ‘Het was het enige wapen dat we hadden’, zegt Gerard nu. ‘Er was geen andere mogelijkheid om overeind te blijven’.

In dezelfde periode speelde de kegelbaan-affaire. ‘Een drama’, weten de drie broers nog heel goed. In de begin tachtiger jaren de slechte jaren van de economie, ontwikkelden de Harleman’s een muntbediende, geheel automatische kegelbaan voor buiten-opstelling, bedoeld voor de groeiende recreatiemarkt. Een mooi apparaat, technisch was het allemaal zeer vernuftig maar vergeten was dat verkoop ook zo zijn aandacht eist. Een financieel debacle volgde. Onverstoord vertellen ze het verhaal. Ach, het is nou eenmaal zo.

Het was begin jaren ’80, ze verhuisden naar een kleiner pand en gingen verder met hard werken en zuinig beleid. Weeda stortte zich op de ombouw van automaten voor derden, tot zo’n tachtig in de week, soms met 20 uitzendkrachten. Het opstarten en vervolgens weer verkopen van twee amusementshallen bracht het bedrijf er weer helemaal bovenop.

De bedrijfspolicy van Weeda blijft dat in de markt van de groten er altijd een goede plek is te verwerven als klein gespecialiseerd bedrijf. En zo blijven de broers trouw aan hun voorliefde voor de creatieve en technische kant van het automatenvak. Zo ligt nu op de tekentafel het ontwerp voor een eigen (kermis)machines al klaar en werkt men aan de hard- en softwarematige ombouw van twee handelmachines.

Ze maken het best, Wim, Henk en meer op een afstand Gerard. Henk: ‘De voldoening die je voelt als een weggerotte, verroeste automaat omgetoverd is in een schitterende antieke muziekautomaat met een echt dertiger jaren geluidje, dat is toch het mooiste wat er is?

Stukje uit Automaten Magazine Februari 2004

“Wij zijn nog echt jongens van de handenarbeid”

Ergens in Nederland is deze keer te gast bij de firma Weeda in Apeldoorn, een zeer bekende naam voor liefhebbers van prachtig gerestaureerde automaten. Maar Weeda doet meer.

Het bedrijf exploiteert automaten in een straal van zo’n zestig kilometer rondom Apeldoorn en ontwikkelt kansspelautomaten voor exploitatie op de kermis.

Wim Harleman:”Ons bedrijf is gespecialiseerd in het restaureren van oude machines”

“Mijn broer Henk doet voor het grootste deel de exploitatie”, opent Wim Harleman, die zich heeft opgeworpen als woordvoerder van de firma Weeda in Apeldoorn. Het bedrijf bestaat al sinds 1936, toen de gebroeders Weeda hun initiatief verwezenlijkt zagen. Vader Harleman trad in dienst als monteur van de firma en nam het bedrijf in de jaren zestig over. De gebroeders Harleman, zijn zoons, vormen nu alweer jarenlang het gezicht van de firma. Dankzij de jarenlange expertise en het grote archief van Weeda is het bedrijf gespecialiseerd in het restaureren van oude machines.

Exploitatie?

“We doen ook exploitatie. Maar ik heb vaak tegen m’n broer gezegd dat als we zouden kunnen leven van de restauratie, dat we de exploitatie zo van de hand doen. Het klinkt misschien hard, maar we hebben de exploitatie echt nodig voor de broodwinning. Als ik straks gepensioneerd ben, dan ga ik me alleen nog met restauraties bezighouden. Dat wil niet zeggen dat we makkelijk over de exploitatie denken. We hebben klanten die al dertig tot veertig jaar bij ons komen. Dat gaat ook in een gemoedelijke sfeer. Bij die klanten komt moeder nog met de stofzuiger die het niet meer doet, of we daar ook even naar kunnen kijken. Het is ook wat liefde-werk, maar ook daardoor blijven ze klant.

Dat is hoe wij werken, het zijn bedrijven die al klant waren bij mijn vader. We hebben zo’n dertig horecabedrijven met vijftig automaten ongeveer, in een straal van zestig kilometer rond Apeldoorn”, vertelt Wim Harleman.

Laag storingspercentage

Investering in onderhoud zorgt voor een zeer laag storingspercentage. Eens in het half jaar komt een machine terug in de werkplaats van Weeda om daar volledig en zeer grondig nagekeken te worden. “Dan heb je qua storingen langs de weg heel weinig te doen”, motiveert Wim. “Zorg dat je automatenpark optima forma is. Ook niet wachten met reparaties, zorgen dat alles er perfect bij staat. Dat win je met veel langs de weg zitten.

Wim Harleman test barcrest onderdelen

Met z’n tweeën zitten we een week in de maand langs de weg voor de exploitatie, de rest van de tijd hebben we over.” Die tijd steken de broers niet in de exploitatie van nog meer automaten, maar in hun andere voorliefdes: de ontwikkeling van nieuwe automaten en het restaureren van oude machines.

“We ontwikkelen alleen voor de kermis”, vertelt Wim en hij wijst op een ontwerp dat ter beoordeling van de bezoekers aan de deur hangt. “Meer exploitatie? Ik denk dat die markt redelijk verzadigd is. Er komt her en der wat bij, maar er gaat ook weer wat af. Op dit moment hebben we geen problemen en dat willen we graag zo houden. Het is een prettige manier van werken, niet dat gestress.”

Ontwikkeling voor de kermis

De ware liefde ligt dus in de ontwikkeling en restauratie. “Vorig jaar hebben we een ombouwkit gemaakt. De automaten die we maken zijn puur gerelateerd aan het kermis-bedrijf en we zetten er toch redelijk wat af. Vorig jaar hebben we iets gedaan met euro-biljetlezers, dat loopt ook prima. De verkoop van nieuwe machines loopt niet echt denderend, maar je hoort iedereen klagen.

Er wordt nu nog met veel oude automaten gedraaid, dat wordt een keer een vervangingsmarkt”, kijkt Wim Harleman lachend vooruit. “Als wij de langste adem hebben dan hebben wij straks een viertal goede automaten voor de kermis, met prima software, biljetlezers erop, eventueel straks nog een keer met een ingang voor de creditcard. Met die ontwikkelingen moet je bezig blijven. En met nieuwe spelletjes ontwikkelen. We maken een basisontwerp en hangen dat gewoon op.

Als er dan klanten komen merk je vanzelf of er interesse is.” In het verleden heeft de firma Weeda ook wel gebouwd voor exploitatie in de horeca, maar dat segment kwam nooit goed van de grond zodat de ontwikkeling zich nu beperkt tot de kermis. “Het verschil is dat deze machines werken met een uitbetalingspercentage tussen de tweehonderd en zeshonderd procent. Er komen namelijk penningen uit die een bepaalde waarde vertegenwoordigen. Een hele grote cashflow van penningen dus, binnen een uur is zo’n automaat leeg. Alleen wat je als speler voor die penningen kan krijgen, daar zit de winst voor de kermisexploitant.

Door de hoge cashflow bind je de speler aan de automaat. Als ik dan kijk naar de automaten in de horeca, dan zie ik dat er voor onze kleinere klanten bijna geen geschikte automaten waren. Met de tweede generatie automaten komt het wat meer op peil, maar voor de grote onderlaag spelers was er niet zo veel. Het netto resultaat is veel te laag, daar kun je geen bedrijf op runnen. Zeker niet als je een klein bedrijf bent. Je moet je klant binden aan de automaat.

Waar ze vroeger voor vijftig gulden leuk een uur bezig waren, zijn ze nu voor 25 euro met tien minuten klaar. Het gat tussen de gulden en de euromachine is in onze exploitatie te groot geweest. We gaan nu daadwerkelijk zoeken welke machine het best bij een bepaalde klant past. Het komt voor dat we na twee weken een machine ergens weghalen omdat we vinden dat ie er niet past. Dat merk je direct aan je omzet. Je hebt klanten waar je een eenvoudige machine neer moet zetten, of waar veel kleine prijsjes uitbetaald worden.”

Restauratie!

Wim Harleman repareert Jukeboxen

Als het gesprek op restauratie komt gaat Wim Harleman er pas echt goed voor zitten. Liefhebbers weten Weeda in Apeldoorn te vinden en van heinde en ver komen de klanten om antieke machines door de gebroeders Harleman te laten restaureren. De archiefkast puilt uit van de oude bouwtekeningen en constructies vanaf 1900 en ook het internet is voor de restaurateurs een prachtige informatiebron gebleken.

Het lange bestaan van het bedrijf heeft eveneens geholpen met de opbouw van de enorme expertise van Weeda op dit specifieke gebied. Al die kennis is overgedragen op de huidige generatie. “Restauratie is onze lust en ons leven. Het is toch prachtig om van niets iets te maken. Jukeboxen en slotmachines zijn het meest geliefd. In de gang staat een schitterend gerestaureerde jukebox, die echter nog een paar onderdelen mist.

Geduldig zoeken de broers in binnen- en buitenland naar de juiste onderdelen. “Ik heb veel connecties en zo maken we het rond. Ik koop hier en daar wat op en ik weet altijd wel iemand die er in geïnteresseerd is. We proberen het wel eerst te verkopen voordat we het restaureren. Dat is een kwestie van vertrouwen ja, we verkopen het als het ware met een blik op de doos met losse onderdelen.”

“Twee reebruine ogen’ klinkt keer op keer uit de gerestaureerde jukebox. “Hij slaat niet helemaal goed af”. weet de expert en handmatig maakt hij een einde aan de jacht. Wim Harleman zit vol verhalen over wonderbaarlijke transacties. eindeloze uren sorteren en puzzelen hoe antieke machines van tachtig, negentig jaar oud in elkaar zitten.

Karel Lassche, een groot liefhebber van antieke machines, kwam eens met een flinke partij weegschalen. “Er is een aantal exploitanten dat een verzameling heeft. Aan de verkoop van de automaat hoef ik an sich niets te verdienen, maar ik hou de restauratie graag binnen ons bedrijf. Uren vullen, je moet bezig blijven. We blijven jongens van de handenarbeid.” De werkplaats van Weeda Automaten vormt niet voor niets het kloppend hart van de gebroeders Harleman.

Bronvermelding: Automaten Magazine Oktober 1996 en Februari 2004